فروشگاه اینترنتی نوین بوک

شرايط استعمال مجازی

1399-03-03

شرايط استعمال مجازی:

برای اینکه لفظی را در معنای دوم (معنای مجازی) بکار بریم دو شرط لازم است:

الف. علاقه(مناسبت)  

ب. قرینة صارفه

علاقه یا مناسبت یعنی ارتباط یعنی معنای دوم به معنای اول ربط داشته باشد.

علاقه اقسام گوناگونی دارد:

الف. شباهت

ب. تضاد: مثلاً به آدم تنبلی بگویند توچقدر کوشایی.

ج- کل و جزء: کل بیان می‏گردد ولی منظور جزء است. مثلاً فردی می‏گوید کتابم پاره شد و این در حالی است که چند برگ از کتابش پاره شده نه کل کتاب.

د- جزء و کل: جزء گفته می‏شود ولی منظور کل است مثلاً از شخصی سؤال می‏شود خانه‏ای که می‏خواستی پیدایش کردی و او در جواب می‏گوید یک اتاق پیدا کردم و این درحالی است که منظور فرد این است که یک خانۀ یک اتاق خوابه پیدا کرده است.

نکته: اگر میان معنای حقیقی و مجازی ارتباطی وجود نداشته باشد، نمی‏توان لفظ را برای معنای دوم بکار برد. مثلاً بین حکم به معنای واقعی و قرار رّد دعوا این مناسبت و شباهت به چشم می‏خورد که هر دو دعوا را تمام می‏کنند.

نکته: هر گونه مناسبتی که بین دو معنای حقیقی و مجازی خوشایند و ملايم طبع باشد کافی است حتّی اگر علاقۀ تضاد باشد.

قرینه به معنای نشانه و صارفه به معنای منصرف کننده می‏باشد. برای اینکه کسی به مخاطب بفهماند که منظورش معنای مجازی است باید یک نشانه‏ای بیاورد که مخاطب بفهمد منظورش معنای مجاز ي است. به این نشانه، قرینه صارفه گفته می‏شود. به عبارت دیگر منظور از قرینه بکار بردن علامت و نشانه‏ای است که نشان دهد معنای حقیقی منظور نیست و ذهن شنونده را از معنای حقیقی منصرف سازد و از این روی آن را قرینة صارفه نیز می‏گویند.

نکته: در برخی از قراردادهای بین المللی نوشته می‏شود: «... موضوع برای داوری به یکی از دادگاههای ایران احاله خواهد شد» در اینجا کلمة داوری در معناي حقیقی بکار برده نشده بلکه مجازاً به معنای «رسیدگی قضايی» بکار برده شده است و کلمة دادگاه قرینۀ این استعمال مجازی است.

قرینه صارفه بر دو نوع است:

الف. قرینة صارفة لفظیه (مقالیه):

متکلم یک لفظی می‏آورد که طرف بفهمد منظور معنای مجازی است. مانند اينكه فردی می‏گوید من شیری دیدم که داشت کشتی می‏گرفت. معنای حقیقی شیر همان حیوان درنده است و معنای مجازی آن آدم شجاع است. من شیری را دیدم، تا اینجا هیچ چیزی مشخص نیست و زمانیکه گفته می‏شود داشت کشتی می‏گرفت منظور را می‏فهمیم.

ب. قرینة صارفة حالیه(مقامیه):

در این نوع قرینه متکلم لفظی را نمی‏گوید بکله مخاطب از اوضاع و احوال به معنای مجازی پی می‏برد.

چند نکته:

نکته: مشترک لفظی یعنی اینکه لفظی دارای چند معنی حقیقی باشد. مانند لفظ شیر که به معنای حیوان درنده، مایع سفید رنگ نوشیدنی و شیر آب می‏باشد.

اگر متکلم لفظ مشترک را بکار برد، برای اینکه مخاطب یا شنونده(سامع) منظورش را بفهمد نیازمند آوردن قرینه می‏باشد. این قرینه که برای تعیین معانی حقیقی لفظ مشترک بکار می‏رود قرینۀ معّینه نامیده می‏شود.

قرینۀ معّینه خود بر دو نوع است:

الف. قرینۀ معیّنة لفظیه (مقالیه):

گوینده لفظی (قرینه) را بکار می‏برد که منظورش را از آن لفظ مشترک برساند. مانند اینکه فردی می‏گوید كه من شیر نوشیدم. نوشیدن یک لفظ است از این لفظ می‏فهمیم منظور از شیر، شیر نوشیدنی می‏باشد.

ب. قرینۀ معّینة حالیه (مقامیه):

متکلم لفظی نمی‏گوید بلکه مخاطب از اوضاع و احوال به منظور متکلم پی می‏برد. مانند اينكه فردی با سرعت در حال دویدن و هراسان می‏گوید شیر. از حالت فرد می‏فهمیم منظور از شیر، حیوان درنده است.

نکته: قرینۀ صارفه در جايی بکار می‏رود که متکلم می‏خواهد بگوید منظور، معنای مجازی است.

نکته: قرینۀ معّینه در جايی بکار می‏رود که متکلم بخواهد بگوید که کدام یک از معانی حقیقی لفظ مشترک مّد نظر او می‏باشد.

نکته: مشترک معنوی لفظی است که یک معنی دارد ولی آن معنا کلی می‏باشد یعنی دارای افراد و مصادیق متعددی می‏باشد یا بتواند آن مصادیق و افراد را پیدا کند (مشترک معنوی همان کلی در منطق می‏باشد) مانند بیع و نکاح و انسان که دارای یک معنی است ولی مصادیق بیشمار دارد مثل حسن، علی، مریم ، فاطمه... .

نکته: ترادف يعني دو لفظ مختلف که دارای یک معنی می‏باشد مترادف نامیده می‏شوند. مانند انسان و حیوان ناطق که مترادف می‏باشند. عقد و قرار داد که مترادف می‏باشند.

منبع خبر : نکات آزمونی